W biegnącym przez środek kręgosłupa kanale kręgowym mieści się rdzeń kręgowy, przypominający swoim kształtem długi sznur. To ważna część ośrodkowego układu nerwowego, umożliwiająca przewodzenie impulsów nerwowych między układem obwodowym a mózgowiem. Na całej długości rdzenia odchodzą od niego nerwy rdzeniowe, które tworzą korzenie nerwowe, opasające ciało z prawej i lewej strony. Na skutek uciśnięcia korzenia nerwowego przez elementy układu kostno-stawowego kręgosłupa dochodzi do jego podrażnienia, a w konsekwencji – bolesnych dolegliwości i wzmożonego napięcia okolicznych mięśni.
Co może spowodować ucisk korzenia nerwowego? Wśród przyczyn tego problemu wyróżnia się m. in. zwężenie otworu, poprzez który nerw wydostaje się z kanału rdzeniowego. Do takiej sytuacji może dojść w wyniku uwypuklenia się (lub wypadnięcia) jądra krążka międzykręgowego (inaczej tarczy międzykręgowej). W ten sposób dochodzi do dyskopatii.
Dyskopatia to przepuklina jądra miażdżystego tarczy międzykręgowej kręgosłupa. Na pojedynczy krążek międzykręgowy składa się pierścień włóknisty okalający miękkie, galaretowate jądro miażdżyste. Pierścień włóknisty składa się z naprzemiennie przebiegających skośnych włókien elastycznych i kolagenowych. Wypełniający jądro miażdżyste płyn umożliwia znaczne jego odkształcanie.
Problemy zaczynają się, gdy pierścień włóknisty ulega nadmiernemu rozciągnięciu i osłabieniu – i w konsekwencji pęka. Wtedy dochodzi do „wyślizgnięcia” się jądra miażdżystego z krążka międzykręgowego. Jądro takie wpada do kanału rdzeniowego, stając się przyczyną licznych powikłań.
W zależności od tego, w którym miejscu kręgosłupa doszło do pęknięcia pierścienia, a także od kierunku ruchu przemieszczającego się jądra, dolegliwości związane z dyskopatią mogą być mniej lub bardziej dotkliwe. Czasem przepuklina jądra miażdżystego uciska jakiś korzeń nerwowy, innym razem – sam rdzeń kręgowy. Konsekwencje dla zdrowia mogą być różne, niekiedy bardzo poważne. W skrajnych przypadkach dochodzi nawet do porażenia kończyn.
Dyskopatia nie zawsze dotyczy tylko jednego krążka międzykręgowego. Wręcz przeciwnie, często odnotowuje się przypadki dyskopatii wielopoziomowej. Najczęściej do zmian dochodzi w tych odcinkach kręgosłupa, które są najbardziej mobilne (czyli w części lędźwiowej i szyjnej). Należy podkreślić, że powikłania na tych odcinkach kręgosłupa są szczególnie niebezpieczne. Mogą skutkować uszkodzeniem ważnych korzeni nerwowych, a nawet – rdzenia kręgowego. Dlatego stanowią poważną podstawę do decyzji o podjęciu leczenia chirurgicznego. Operacja w tym przypadku polega po prostu na usunięciu jądra miażdżystego, które jest źródłem niepożądanego ucisku na korzeń nerwowy lub rdzeń.
Wśród dolegliwości związanych ze zmianami zwyrodnieniowymi kręgosłupa na odcinku szyjnym wyróżnia się uporczywe bóle i zawroty głowy. Dolegliwości bólowe mogą być związane ze zwiększonym napięciem mięśni w okolicach karku, przenoszonym przez nie na tzw. czepiec (mięśnie czaszki). Z kolei najczęstszą przyczyną zawrotów głowy są deformacje kręgosłupa szyjnego, spowodowane nieprawidłowym przepływem krwi przez tętnice kręgowe.
Na skutek ucisku korzeni nerwowych rozpoczynających swój bieg w części szyjnej rdzenia kręgowego może dojść także do wystąpienia dolegliwości takich, jak np.: bóle klatki piersiowej (często podobne do bólów charakterystycznych dla choroby wieńcowej) i bóle karku (czasem promieniujące aż po same końce palców). Odnotowuje się też nierzadko drętwienie rąk i specyficzne uczucie mrowienia w palcach.
W konsekwencji ucisku korzeni nerwowych w piersiowej części kręgosłupa pojawiają się dolegliwości takie, jak np.: tzw. neuralgia międzyżebrowa (nerwobóle w klatce piersiowej – mogą mieć one także inne przyczyny, np. zapalenie korzeni nerwowych będące powikłaniem półpaśca, a nawet zwyczajnego przeziębienia). Neuralgia to ból bardzo dokuczliwy, nasilający się szczególnie podczas kaszlu i głębokiego oddychania. Ma on zazwyczaj charakter asymetryczny (obejmuje swoim zasięgiem albo prawą, albo lewą połowę ciała – w tym drugim przypadku pacjenci zazwyczaj obawiają się, że dolegliwości związane są z chorobą serca). Charakterystyczne dla neuralgii jest nasilanie się dolegliwości bólowych podczas uciskania klatki piersiowej.
Ucisk korzeni nerwowych w lędźwiowej części kręgosłupa wywołuje szczególnie silny ból, gdy uciskany jest nerw kulszowy. Dochodzi wtedy to tzw. rwy kulszowej. To rwący, piekący ból, promieniujący od kręgosłupa, wzdłuż tylnej powierzchni uda i łydki, aż po czubek pięty. Atak rwy kulszowej odczuwany jest przez pacjentów jako bardzo silny, wręcz niemożliwy do wytrzymania. W niektórych przypadkach może uniemożliwiać chodzenie. Jeśli stan ucisku na nerw kulszowy będzie utrzymywał się zbyt długo, istnieje ryzyko postępującego zaniku mięśni kończyny dolnej.