Z wiekiem ustaje produkcja hormonów płciowych, organizm przestaje też uwalniać komórki jajowe. Na skutek ustania funkcji jajników w organizmie kobiety zachodzi wiele zmian, które często stają się przyczyną przykrych dolegliwości, m. in.:
- obniżonego nastroju,
- drażliwości,
- bezsenności,
- pogorszenia koncentracji,
- zaburzeń pamięci,
- chronicznego zmęczenia,
- uczucia zimna w rękach i stopach,
- uderzeń krwi do głowy,
- kołatania serca,
- bóli i zawrotów głowy,
- zwiększenia masy ciała.
Wśród powyższych symptomów część klasyfikuje się jako tzw. objawy naczynioruchowe (m. in. uczucie zimnych stóp i rąk, uderzenia gorąca – fale ciepła przesuwające się z klatki piersiowej do głowy, którym towarzyszy często niepokój, kołatanie serca, poty). Związane są one z zaburzeniami kurczliwości naczyń krwionośnych. Jeśli objawy te są nasilone, mogą znacznie utrudniać codzienne funkcjonowanie (niektóre kobiety np. zaczynają pocić się tak intensywnie, że w ciągu nocy muszą nawet kilka razy zmieniać bieliznę).
Najtrudniejszy jest okres tuż po menopauzie – pierwsze miesiące i lata po ustaniu miesiączkowania. Z czasem natężenie zaburzeń naczynioruchowych ulega zazwyczaj zmniejszeniu, a związane z nimi dolegliwości powoli ustępują.
Część objawów menopauzy może być jednak przyczyną rozwinięcia się poważniejszych chorób. Wśród symptomów tych wyróżniamy m. in.:
- zmiany zanikowe śluzówki i skóry sromu,
- suchość pochwy,
- wypadanie narządu rodnego,
- obniżenie ścian pochwy,
- nietrzymanie moczu.
Szczególną uwagę należy także poświęcić zaburzeniom neurologicznym i psychologicznym (narastającym zakłóceniom koncentracji, pogorszeniu pamięci, obniżeniu nastroju). Nieleczone, mogą stać się one przyczyną dalszych zmian, a także rozwoju chorób (np. depresji).
Nie należy też lekceważyć kłopotów związanych z tendencją do przybierania na wadze w okresie pomenopauzalnym. Zwiększenie masy ciała jest bezpośrednim skutkiem charakterystycznego dla przekwitania spowolnienia tempa przemiany materii. Co więcej, na skutek obniżenia stężenia estrogenów we krwi dochodzi także do podwyższenia poziomu cholesterolu (na skutek zaburzeń metabolizmu lipidów). W efekcie znacznie zwiększa się ryzyko wystąpienia miażdżycy, a także chorób z nią związanych (m. in. choroby wieńcowej).
Innym problemem charakterystycznym dla okresu pomenopauzalnego są choroby układu kostno-stawowego – nasilające się zmiany zwyrodnieniowe i związane z nimi bóle.
W czasie przekwitania dochodzi też do stopniowego zaniku tkanki kostnej. Są to zmiany o tyle niebezpieczne, że odbywają się zazwyczaj bezobjawowo. Na skutek zmniejszania się stężenia estrogenów we krwi dochodzi do zaktywizowania osteoklastów, czyli tzw. komórek kościogubnych. Wzmożenie ich działalności sprawia, że kości niszczone są w zawrotnym tempie – tak, że osteoblasty, czyli tzw. komórki kościotwórcze, nie mogą nadążyć z ich odbudową. W efekcie dochodzi do stopniowej osteopenii, czyli zaniku tkanki kostnej, a z czasem – rozwinięcia się poważnej osteoporozy. Struktura kości zostaje osłabiona, co znacznie zwiększa ich łamliwość. W konsekwencji rośnie ryzyko złamań – m.in. kości udowej, kręgów, kości nadgarstka. Po ustaniu miesiączkowania kości kobiety zanikają w tempie ok. 2-3% na rok. W ciężkich przypadkach zdarza się jednak, że tkanka kostna może się zmniejszyć nawet o 7-10% w przeciągu roku. Utrata 30% tkanki kostnej oznacza osteoporozę i poważne ryzyko złamań.
Dodatkowo w okresie klimakterium dochodzi zazwyczaj do pogorszenia stanu włosów, które stają się cienkie, łamliwe i ulegają stopniowemu przerzedzaniu.
Kolejną przykrą konsekwencją menopauzy jest nadmierne pobudzenie przysadki mózgowej, która zaczyna stymulować nadnercza do wydzielania hormonów męskich – androgenów. W efekcie ich działania może pojawić się na twarzy charakterystyczne, niechciane owłosienie (tzw. „wąsik”).