Układ żylny kończyn dolnych
Na układ żylny kończyn dolnych składają się:
- żyły głębokie (podpowięziowe) – tworzą żyłę podkolanową, która przechodzi później w żyłę udową; prawie 90% krwi z kończyn dolnych odprowadzana jest właśnie przez żyły głębokie – do żyły głównej dolnej, a następnie prawego przedsionka serca;
- żyły powierzchowne – zbierają krew ze struktur powierzchownych (jak np. skórka, podściółka tłuszczowa); w wielu miejscach mogą prześwitywać przez skórę;
- żyły przeszywające (perforatory) – odprowadzają krew z żył powierzchownych do głębokich; są wyposażone w liczne zastawki, które przeciwdziałają cofaniu się krwi. Część krwi z żył powierzchownych nie trafia do perforatorów, ale odprowadzana jest bezpośrednio przez żyłę odpiszczelową krótką i długą do żyły podkolanowej i udowej.
Mechanizm powstawania żylaków
Przyczyny powstawania żylaków nie są jeszcze jednoznacznie określone:
- Jedną z przyczyn może być upośledzenie drożności naczyń żylnych – np. na skutek niewydolności zastawki w ujściu żyły odpiszczelowej. Zjawisko to skutkuje cofaniem się krwi i, w konsekwencji – rozszerzeniem żył powierzchownych.
- Analogicznie żylaki mogą być spowodowane także niewydolnością zastawek w ujściu żył przeszywających.
- Kolejną przyczyną poszerzania się żył powierzchownych może być też osłabienie ścian żylnych.
Żylaki – dolegliwości
Oprócz problemów natury estetycznej, żylaki mogą być także przyczyną licznych dolegliwości. Pacjenci skarżą się zazwyczaj na zmęczenie nóg, uczucie ciężkości, a nawet uporczywy ból. Ulgę może w tych przypadkach przynieść położenie się z nogami uniesionymi do góry.
W późniejszej fazie żylaki mogą spowodować pojawienie się obrzęków (zazwyczaj o charakterze asymetrycznym).
Czy żylaki mogą być groźne? Powikłania
Jednym z najczęstszych powikłań żylaków jest zakrzepowe zapalenie żył.
Zakrzepowe zapalenie żył głębokich może wystąpić po okresie długiego leżenia w łóżku (np. po zabiegu operacyjnym lub w wyniku choroby uniemożliwiającej normalne funkcjonowanie). Na skutek dłuższego unieruchomienia i spowolnienia przepływu krwi dochodzi do powstania zakrzepu. Żyła zostaje (częściowo lub całkowicie) zatamowana przez skrzeplinę. Rozwija się proces zapalny, który objawia się obrzękiem i uczuciem gorąca. Charakterystyczne dla zapalenia żył głębokich jest uczucie bolesności łydki przy grzbietowym zginaniu stopy (w kierunku piszczeli).
Zakrzepowe zapalenie żył powierzchownych spowodowane jest analogicznym zatamowaniem żyły przez skrzeplinę (częściowym lub całkowitym). Na skutek zapalenia ściany naczynia następuje odcinkowe zgrubienie i stwardnienie żyły, połączone z jej bolesnością. Na skórze pojawia się widoczne zaczerwienienie.
Nieleczona zakrzepica żył głębokich może przerodzić się w zator tętnicy płucnej. Powikłanie to jest wyjątkowo niebezpieczne. Oderwany od ściany żyły fragment skrzepliny może dostać się razem z krwią (poprzez prawy przedsionek i prawą komorę serca) do tętnicy płucnej. Dochodzi wtedy do gwałtownego zamknięcia tętnicy płucnej (lub jej gałęzi). Zator płucny stanowi bezpośrednie zagrożenie dla życia. Objawia się m.in. silnym bólem w klatce piersiowej, uczuciem duszności, czasem także przyspieszeniem oddechu i zasłabnięciem.
Wśród chorych na przewlekłą niewydolność żylną pojawiają się czasem owrzodzenia podudzi. Bezpośrednią przyczyną ich powstania może być np. lekkie skaleczenie zmienionej już chorobowo skóry. Owrzodzenia związane z zaburzeniami układu żylnego są bardzo bolesne i, niestety, trudno się goją.