Osteoporoza – leczenie farmakologiczne
Na rynku obecne są różne grupy leków – wybór optymalnego rozwiązania różni się w zależności od indywidualnego przypadku.
- Preparaty z wapniem i witaminą D – pacjentom z uszkodzeniem nerek i wątroby (a także tym, którzy zażywają już inne leki, np. środki przeciwpadaczkowe, których działanie upośledza proces uaktywnienia witaminy D w wątrobie) poleca się stosowanie aktywnych metabolitów witaminy D.
- SERM, czyli selektywne modulatory receptorów estrogenowych (np. raloksyfen) – substancje te działają aktywnie na receptory estrogenów (blokują je lub pobudzają). W stosunku do części tkanek działają jak antyestrogeny, w stosunku do drugich – jak estrogeny. Raloksyfen wpływa na kości, hamując nadmierną aktywność osteoklastów. Umożliwia tym samym efektywne działanie osteoblastów, odbudowujących tkankę kostną. Na piersi raloksyfen działa jak antyestrogen, na macicę natomiast nie wywiera żadnego wpływu. Środek ten ma stosunkowo szybkie działanie, pozwalając na znaczne zmniejszenie ryzyka złamań kręgów u kobiet dotkniętych osteoporozą.
- Estrogeny – element hormonalnej terapii zastępczej zalecanej pacjentkom, u których dolegliwości związane z menopauzą są szczególnie nasilone. Według niektórych badań stosowanie hormonalnej terapii zastępczej może wiązać się ze zwiększonym ryzykiem raka sutka. Wyjątkiem jest tibolon – syntetyczny steroid, który wykazuje powinowactwo zarówno do receptora progesteronowego, jak i androgenowego i estrogenowego. Może być on alternatywą dla klasycznej estrogenowo-progestagenowej terapii. Tibolon ma na gruczoł piersiowy działanie antyproliferacyjne – hamując jego rozrost, nie przyczynia się do zwiększenia zagrożenia rakiem sutka.
- Bisfosfoniany (np. alendronian i rizedronian) – środki te (w przeciwieństwie np. do raloksyfenu i tibolon) można stosować zarówno u kobiet, jak i u mężczyzn chorych na osteoporozę. Są to syntetyczne związki fosforu hamujące procesy niszczenia kości (resorpcji). Bisfosfoniany są stosunkowo trudno wchłanialne, łatwo też ulegają związaniu z innymi substancjami. Dlatego osoby, które je przyjmują, powinny trzymać się ściśle wskazań lekarza.
Wymienione środki farmakologiczne wykazują działanie hamujące pracę osteoklastów (komórek odpowiedzialnych za niszczenie tkanki kostnej).
W niektórych przypadkach zmiany osteoporotyczne są jednak spowodowane nie tyle wzmożoną aktywnością osteoklastów, ile opieszałością osteoblastów (komórek, których zadaniem jest budowa kości). Pacjentom zaleca się wtedy stosowanie leków anabolicznych – takich, które pobudzają procesy tworzenia kości. Jednym z takich środków jest fluorek sodu (można go jednak przyjmować tylko w niewielkich w dawkach – w przeciwnym wypadku istnieje ryzyko wytworzenia się łamliwych, nieprawidłowo zbudowanych kości).
Czasem lekarze zalecają także stosowanie środków optymalizujących bilans wapnia w organizmie (np. chlortalidon, tiazydy i indapamid), pozwalające zapobiec nadmiernej utracie wapnia z moczem. Wskazane są one szczególnie dla pacjentów cierpiących na hiperkalciurię nerkową. Wykazują także działanie moczopędne. Jednym z ubocznych skutków ich stosowania jest zwiększone wydalanie potasu i magnezu z moczem (dlatego terapię warto wzbogacić dodatkową suplementacją).
Jakich błędów należy się wystrzegać?
Jeśli chcesz, żeby terapia była skuteczna, musisz trzymać się ściśle wskazań lekarza prowadzącego. Do najczęstszych błędów pacjentów należą:
- samodzielne odstawienie wapnia,
- samodzielne zwiększenie dawki wapnia,
- samodzielne odstawienie witaminy D w okresie letnim,
- samodzielne zwiększenie dawki witaminy D,
- radykalna zmiana diety bez wcześniejszej konsultacji z lekarzem,
- samodzielne odstawienie tiazyd,
- popijanie rizedronianu lub alendronianu (bisfosfonianów) wodą surową zamiast przegotowaną.
Samodzielna decyzja o odstawieniu leku może prowadzić do niebezpiecznych powikłań. Jeśli czujesz, że dany środek ci szkodzi, jak najszybciej skonsultuj się z lekarzem, który wskaże prawidłowy sposób postępowania – zmianę dawki lub zastąpienie leku innym. Szczególną ostrożność powinni zachować pacjenci leczeni tiazydami – środki te chronią przed kamicą nerkową, odstawienie ich przy równoczesnym kontynuowaniu suplementacji wapnia i witaminy D może w niektórych przypadkach prowadzić do rozwinięcia się tej choroby.
Szkodliwe dla nerek może się też okazać niepoprzedzone wcześniejszą konsultacją zwiększenie codziennej dawki wapnia. Nadmiaru tego pierwiastka organizm nie magazynuje, ale wydala razem z moczem. Warto pamiętać, że potencjalnie niebezpieczne może być nie tylko przyjmowanie nadmiernych ilości preparatów farmakologicznych, ale też np. radykalne zwiększenie podaży wapnia w diecie przy równoczesnym kontynuowaniu suplementacji. Osoby przyjmujące preparaty wapniowe powinny też unikać picia wysokozmineralizowanych wód mineralnych. Lepszym wyborem będzie w tym wypadku woda źródlana.
Osteoporoza - leczenie chirurgiczne
W przypadku pacjentów z osteoporozą operacja jest konieczna, jeśli na skutek zrzeszotnienia dojdzie do złamania kości. Oprócz chirurgicznego zespolenia złamań czasem wykonuje się także zabieg endroprotezy stawu biodrowego (wymiany stawu na sztuczny).
Osteoporoza – jakie mogą być efekty terapii?
W wyniku prawidłowo prowadzonej terapii osteoporozy powinno dojść do zwiększenia gęstości mineralnej tkanki kostnej. Efekty leczenia mogą być monitorowane za pomocą kontrolnych badań densytometrycznych.
Najbardziej pożądanym efektem terapii jest poprawa jakości tkanki kostnej – zwiększenie odporności mechanicznej kości i związane z nim zmniejszenie zagrożenia ewentualnymi złamaniami.
Osteoporoza – co zrobić, żeby podtrzymać efekty terapii?
Nawet, jeśli stan tkanki kostnej ulegnie poprawie, nie znaczy to, że proces leczenia można uznać za zakończony. Często terapię trzeba stosować nawet do końca życia. W zależności od wieku pacjenta, w przypadku uzyskania lepszych wyników leczenie można poddać pewnej modyfikacji (np. poprzez zmniejszenie dawek przyjmowanych środków farmakologicznych). Wszelkich zmian dokonywać można jednak dopiero po uprzedniej konsultacji z lekarzem prowadzącym.