Objawy niewydolności serca:
- Pojawienie się duszności – na początku jedynie wysiłkowych, w późniejszej fazie rozwoju choroby – także spoczynkowych. Właściwą przyczyną duszności jest krew zalegająca w żyłach płucnych. Na skutek nadmiaru płynnej krwi woda z żył zaczyna przeciekać do tkanki śródmiąższowej płuc i pęcherzyków płucnych. W konsekwencji pęcherzyki płucne nie są już zdolne do napełniania się właściwą ilością powietrza podczas wdechów. Nie potrafią też swobodnie oddawać tlenu do krwi i przyjmować dwutlenku węgla. Uniemożliwia to prawidłowe przeprowadzenie procesu wymiany gazowej. Przyczyną zastoju płucnego jest osłabienie mięśnia lewej komory sercowej. Krew z żył płucnych nie może spłynąć do lewego przedsionka i lewej komory, ponieważ miejsce to jest jeszcze zajęte przez porcję krwi z poprzedniego cyklu, której nie udało się wcześniej w pełni wypompować do aorty. Niedostateczna wymiana gazowa w płucach prowadzi do powstania uczucia duszności. Człowiek automatycznie stara się wtedy oddychać szybciej i głębiej, żeby zapobiec postępującemu niedotlenieniu. W bardziej zaawansowanych stadiach niewydolności serca duszność pojawia się nie tylko w trakcie wysiłku, ale nawet podczas spoczynku.
- Orthopnoë – ataki duszności tego typu pojawiają się zazwyczaj w nocy, kiedy pacjent długo spoczywa w pozycji leżącej. W ciele ustawionym w ten sposób do prawej komory, a następnie do płuc, spływają większe ilości krwi żylnej. W efekcie dochodzi do przekrwienia płuc (w niewydolnej lewej komorze, ze względu na opisane wyżej procesy, nie ma miejsca na krew z żył z płucnych). W przypadku duszności typu orthopnoë dolegliwości powoli ustępują, kiedy pacjent wstaje i pozostaje w pozycji stojącej, najlepiej opierając się rękami o jakiś przedmiot. Może też ewentualnie usiąść (koniecznie z nogami spuszczonymi w dół).
- Kołatanie serca – serce, nie pompując w pojedynczych skurczach wystarczającej ilości krwi, próbuje tę wadę „zrekompensować”, kurcząc się częściej. Niestety, im dalej posunięte są uszkodzenia mięśnia sercowego, tym trudniej mu „nadrobić” te zaległości. W zaawansowanych stadiach choroby nawet znaczne przyspieszenie pracy serca nie umożliwia utrzymania prawidłowej pojemności minutowej.
4-stopniowa skala niewydolności serca
Poniższa skala, stworzona przez Nowojorskie Towarzystwo Kardiologiczne (NYHA), jest dzisiaj powszechnie stosowana na całym świecie:
- I stopień – serce wciąż jest wydolne, choć można zauważyć w nim pewne zmiany.
- II stopień – symptomy niewydolności (np. kołatanie, duszności) obserwuje się jedynie przy wzmożonym wysiłku fizycznym.
- III stopień – objawy pojawiają się nawet podczas wysiłku o bardzo niewielkim natężeniu (np. w trakcie wykonywania czynności związanych z codzienną higieną – mycia, ubierania się).
- IV stopień – najcięższy etap choroby, kiedy dolegliwości związane z niewydolnością pojawiają się nawet podczas spoczynku. Nawet leżąc spokojnie na łóżku, pacjent ma przyspieszone tętno i z trudem jest w stanie oddychać.
Jak diagnozuje się niewydolność serca?
Oprócz wymienionych wyżej dolegliwości, lekarz może też zwrócić uwagę na:
- sinicę palców, końcówki nosa i warg (powstałą na skutek niedotlenienia tkanek),
- cechy zastoju możliwe do stwierdzenia podczas osłuchiwania płuc.
Najcięższą formą niewydolności lewej komory serca jest tzw. wstrząs sercowy. Jest to cały zespół objawów, m. in.:
- spadek ciśnienia tętniczego krwi (czasem nawet do poziomu nieoznaczalnego),
- oliguria (skąpomocz), czyli zmniejszenie ilości moczu dobowego (nerki przestają pełnić swoją funkcję),
- ustanie przepływu krwi przez ważne dla organizmu narządy (m. in. mózg, serce, wątrobę), paraliżujące ich funkcjonowanie.
Wstrząs sercowy jest bezpośrednim zagrożeniem życia chorego. Czasem ratunek może przynieść jedynie jak najszybszy przeszczep serca.